Aansprakelijkheid voor gebrekkige opstallen

Artikel 6:174 BW regelt de aansprakelijkheid voor gebrekkige opstallen. Net als de aansprakelijkheid voor roerende zaken, betreft ook dit een zogenaamde risico-aansprakelijkheid. Het is dus niet van belang of de bezitter enige verwijt kan worden gemaakt, maar het artikel heeft wel een clausule om te ontsnappen aan aansprakelijkheid. Het wetsartikel bepaalt het volgende: De bezitter van een opstal die niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert, is, wanneer dit gevaar zich verwezenlijkt, aansprakelijk, tenzij aansprakelijkheid op grond van de vorige afdeling zou hebben ontbroken indien hij dit gevaar op het tijdstip van het ontstaan ervan zou hebben gekend.

Wellicht vraagt u zich af waarom er een bijzondere regeling in de wet is opgenomen voor gebrekkige opstallen. Dat heeft te maken met het feit dat gebouwen doorgaans een lange levensduur hebben. Daardoor is het voor een benadeelde, die schade lijdt door een gebrekkig opstal, moeilijk dan wel onmogelijk om uit te zoeken op welk moment het gebrek precies is ontstaan en wie daarvoor verantwoordelijk is. Komt het gebrek door een fout tijdens het bouwen of misschien door slecht onderhoud? Om te voorkomen dat de benadeelde wordt opgezadeld met een lastig bewijsprobleem, heeft de wetgever deze speciale regeling in de wet opgenomen.

Op basis van de wet wordt degene die in de openbare registers staat ingeschreven als eigenaar van het opstal vermoed bezitter te zijn. Wie aansprakelijk is wordt voor een aantal andere gevallen ook in de wet geregeld. Bij erfpacht is de bezitter van het recht van erfpacht aansprakelijk. Bij een openbare weg kan de overheid aansprakelijk worden gesteld. Met betrekking tot leidingen is de beheerder van de leidingen aansprakelijk, tenzij de leidingen zich bevinden in een gebouw of werk ten behoeve van de toe- of afvoer. In dat geval is de bezitter van het gebouw of werk aansprakelijk.

Worden de opstallen gebruikt in de uitoefening van een bedrijf, dan rust de aansprakelijkheid op degene die dit bedrijf uitoefent, tenzij het een opstal betreft en het ontstaan van de schade niet met de uitoefening van het bedrijf in verband staat.

Voor de aansprakelijkheid met betrekking tot het bedrijfsmatig gebruiken van ondergrondse werken (o.a. parkeergarages, tunnels en opslagplaatsen) bepaalt de wet dat de gebruiker aansprakelijk is.

Een opstal moet voldoen aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen. Ik zal enkele voorbeelden geven om dit duidelijk te maken: bij normale windkracht hoort een schutting niet om te vallen en mogen dakpannen niet van de daken vallen, wegen mogen geen grote gaten hebben en een putdeksel mag niet te ver boven het wegdek uitsteken.

Deze voorwaarde spreekt voor zich, want zonder schade kunt u geen schadevergoeding vorderen.

De aansprakelijkheid op grond van artikel 6:174 BW bevat een nogal ingewikkelde tenzij-clausule, die nadere uitleg verdient. Deze clausule is dezelfde als die van de aansprakelijkheid voor gebrekkige roerende zaken. De bezitter van een gebrekkig opstal is aansprakelijk, tenzij aansprakelijkheid op grond van de vorige afdeling (onrechtmatige daad) zou hebben ontbroken indien hij dit gevaar op het tijdstip van het ontstaan ervan zou hebben gekend. Ik zal dit met een voorbeeld duidelijk proberen te maken wat hier mee wordt bedoeld.

Door kortsluiting raakt de deurvergrendeling van een lift defect. Iemand die in de lift wil stappen heeft hier geen idee van en stapt in een gat in plaats van in de lift, met ernstig letsel tot gevolg. Bij de tenzij-clausule moet de vraag worden gesteld of aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad zou hebben ontbroken, indien het gevaar op het moment van ontstaan bekend (veronderstelde bekendheid) was geweest. Dit betreft dus een hypothetische situatie. De bezitter van het gebouw waar de lift zich bevindt is niet aansprakelijk op grond van onrechtmatige daad, als de vergrendeling het om 13:00 uur begeeft als gevolg van kortsluiting en iemand om 13:02 uur in het gat van de lift stapt. De bezitter van het gebouw valt immers geen enkel verwijt te maken, want als de bezitter had geweten (hypothetisch) dat de vergrendeling om 13:00 uur defect was, dan had hij nimmer kunnen voorkomen dat iemand twee minuten later ernstig letsel opliep door in het gat van de lift te vallen. Dit zou anders geweest zijn als iemand bijvoorbeeld een uur na het defect in het gat van de lift was gevallen. Er mag dan van worden uitgegaan dat de bezitter de gelegenheid had de nodige maatregelen te treffen om te voorkomen dat iemand in het gat van de lift valt.